„Patmos – wyspa św. Jana”
Niewielka, leżąca na Morzu Egejskim, wyspa Patmos w świecie chrześcijańskim znana jest jako wyspa św. Jana lub wyspa Apokalipsy.
W ostatniej dekadzie I wieku na wyspę tę został bowiem karnie zesłany przez władze Imperium Rzymskiego ostatni żyjący apostoł, św. Jan, umiłowany uczeń Jezusa. O pobycie na Patmos i o otrzymanym tam objawieniu on sam mówi w Księdze Apokalipsy. Wydarzenia te poświadczają później liczni autorzy starożytności chrześcijańskiej.
Zachowało się jednak tylko jedno dzieło, które opowiada o pobycie Apostoła na wyspie – to pochodzący z końca IV wieku apokryf znany pod polskim tytułem „Dzieje Jana pióra Prochora”, który pobyt ten osadza w konkretnej sytuacji politycznej, religijnej i społecznej panującej na wyspie. Choć do wiarygodności danych zawartych w tym apokryfie podchodzono w przeszłosci dość sceptycznie, to prowadzone w ubiegłym stuleciu prace archeologiczne: odkrycie pozostałości niektórych obiektów i konkretnych artefaktów wzmiankowanych w apokryfie, zmieniły nieco wcześniejsze opinie na jego temat. „Dzieje Jana pióra Prochora” opisują pobyt św. Jana na wyspie, wskazując na konkretne miejsca związane zarówno z doznanym tam objawieniem, jak też z prowadzoną przez niego działalnością ewangelizacyjną. „Janowe miejsca” wskazuje na Patmos także ciągle żywa tam ustna tradycja o św. Janie. I to właśnie te miejsca stały się głównym tematem dociekań autora publikacji „Patmos. Wyspa św. Jana”.
Na kanwie osobistych poszukiwań i doświadczenia miejsc pobytu Jana na wyspie wzmiankowanych przez te tradycje, dokonał on opisu tych miejsc, a następnie krytycznej oceny danych na ich temat pochodzących z tych dwóch tradycji, konfrontując je z wynikami prac archeologicznych i opracowaniami historycznymi.
Poświęcony tym kwestiom rozdział 4, stanowi o nowatorskim charakterze całej publikacji, tworząc niejako „rejestr” miejsc Janowych na Patmos i wskazując ich lokalizację na mapie.
Pierwsze trzy rozdziały i rozdział ostatni, piąty, osadzają główny wątek w szerokim kontekście: ukazują zarys historii Patmos od czasów prehistorycznych, do dnia dzisiejszego, przedstawiają realia geograficzne, podają podstawowe informacje na temat osoby i losów św. Jana przed przybyciem na Patmos.
Tekst uzupełniają szkice, mapy i fotografie (ponad 190 zdjęć i grafik), a także indeksy.